Ứng dụng chất điều hòa sinh trưởng trên một số cây hoa

Điều chỉnh sự ra hoa của cây theo ý muốn là một trong những ứng dụng có ý nghĩa quan trọng của việc sử dụng chất điều hòa sinh trưởng. Nhiều loại hoa đã được điều chỉnh thành công khi dùng chất điều tiết sinh trưởng.

Hoa loa kèn (Lilium longiflorum Thunberg): Người dân thường trồng từ củ vào khoảng tháng 9, tháng 10 năm nay nhưng đến tận tháng 4, tháng 5 của năm sau mới cho thu hoạch hoa. Trong nhiều nhiều năm trước, Bộ môn Sinh lý - Hoá sinh thực vật - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã nghiên cứu thành công việc điều khiển sự ra hoa loa kèn trái vụ. Nhờ vậy, từ đó đến nay trên thị trường hoa Hà Nội cũng như trong cả nước đã có hoa loa kèn vào hầu hết các dịp lễ hội quan trọng trong năm. Giá trị của bông loa kèn trái vụ tăng gấp nhiều lần so với hoa chính vụ. Hiệu quả nhất là dùng dung dịch GA₃ (nồng độ 10-15ppm) ngâm hoặc phun ướt đẫm củ, sau đó đưa vào xử lý lạnh để phá ngủ đã rút ngắn thời gian nảy mầm, cây sinh trưởng phát triển nhanh, cho ra hoa sớm từ 1-2 tháng đã góp phần tăng hiệu quả kinh tế lên nhiều lần. Bên cạnh đó, để giúp tăng sự phân chia tế bào, phát triển chồi và hoa, người ta đã sử dụng cytokinin (BA - benzyladenine) với liều lượng 100-200ppm ở giai đoạn chồi non hoặc trước khi ra hoa. Điều chỉnh sự ra hoa của cây từ củ hoa loa kèn, giúp kéo dài cuống hoa, tăng cường độ bền của hoa cắt cành, người ta đã sử dụng auxin (αNAA- αNaphthaleneacetic acid) ở nồng độ 20-50ppm để phun lên toàn cây vào ngay trước giai đoạn ra hoa.

Bảng 1. Tóm lược ứng dụng của các chất điều tiết sinh trưởng sử  dụng trên cây hoa loa kèn

Hoa lay ơn (Gladiolus sp.): Gibberellic acid (GA₃) được sử dụng ở mức 250ppm đã thúc đẩy cây hoa lay ơn sinh trưởng sinh dưỡng, phát triển và ra hoa tốt hơn. Đặc biệt, GA₃ có hiệu quả rõ rệt hơn trong việc kích thích sự phát triển chiều cao. Phun GA₃ qua lá ở nồng độ 250ppm có hiệu quả đã làm tăng đáng kể số lượng chồi hoa, tăng chiều dài của lá kèm theo chiều dài trục, thời gian ra hoa của cây, chất lượng hoa lay ơn được cải thiện rõ rệt như hoa nở đều, màu sắc hoa tươi sáng, thời gian nở hoa kéo dài hơn đáng kể trong sản xuất hoa (Hoque & cs., 2021). Ngoài ra, GA₃ còn có thể được sử dụng kết hợp với KNO₃ 1%, Ca(NO₃)₂ 1% đều có tác dụng làm tăng chiều cao của cây hoa lay ơn, tăng chiều dài và chiều rộng của cánh hoa.

Bên cạnh đó, αNAA, ethephon cũng có tác động lên quá trình phân hóa hoa, chất lượng hoa. αNAA sử dụng riêng rẽ ở các nồng độ từ 20-50ppm và ethephon sử dụng ở nồng độ từ 250-500ppm đã giúp nâng cao chất lượng hoa lay ơn. αNAA cũng có thể sử dụng ở nồng độ 20-50ppm và kết hợp với ethephon nồng độ từ 250-500ppm giúp hoa có kích thước lớn, màu sắc tươi sáng và hình dáng hoa đẹp hơn. Vai trò giúp kéo dài độ bền của hoa cắt cành của αNAA đã mang lại hiệu quả tốt trong quá trình vận chuyển, thương mại và sử dụng. Ethephon giúp cải thiện kích thước, hình dáng của hoa, làm cho hoa đồng nhất, hấp dẫn hơn và góp phần tăng cường độ bền của hoa nhưng hiệu quả không rõ rệt như αNAA (Kumar & cs., 2021).

Bảng 2. Tác dụng của các chất điều tiết sinh trưởng được sử dụng trên cây hoa lay ơn

Hoa cẩm chướng (Dianthus caryophyllus sp.): Người ta sử dụng IAA (indole acetic acid) vào giai đoạn giâm cành trong thời gian chính vụ (tháng 9 đến tháng 2 âm lịch) đã mang lại hiệu quả ra rễ rất cao. Xử lý IAA ở nồng độ 100ppm trong 1-5 giờ, sau 7-10 ngày, hom giâm của cây cẩm chướng bắt đầu xuất hiện rễ với tỷ lệ 100%, chỉ sau 20 ngày có thể đem ra trồng ngoài ruộng. Khoảng thời gian trái vụ (hè, thu), người ta dùng α-NAA ở nồng độ 6.000ppm, thời gian xử lý 5-15 phút và sau 20 ngày cây có thể đủ tiêu chuẩn đem trồng ngoài sản xuất.

Riêng với hoa cẩm chướng, người ta còn sử dụng đến chất ức chế sinh trưởng CCC (chlormequat chloride) phun ở nồng độ 0,25% để khắc phục hiện tượng vống hay ra quá nhiều nụ, góp phần giảm chi phí công lao động ngắt bớt nụ, đồng thời làm tăng chất lượng hoa rõ rệt. Xử lý phối hợp giữa GA₃ và α-NAA phun qua lá ở mức 200ppm cũng đã làm tăng đáng kể chiều cao cây, số lá, số chồi, số lóng, số ngày trồng đến khi nụ nở, chiều dài nụ, đường kính nụ, chiều dài hoa, đường kính hoa, tuổi thọ hoa cắt cành và số cành hoa cắt trên một mét vuông (Benny & cs., 2017).

Như vậy, việc điều khiển ra hoa theo ý muốn có ý nghĩa hết sức quan trọng, bởi ngành hoa cây cảnh luôn giữ vững vị trí tiên phong đem lại nhiều giá trị lớn về kinh tế cũng như nhiều lợi ích vô giá về mặt tinh thần cho người dân. Trong thời gian tới, để có được các sản phẩm ưu tú, vượt trội của hoa, cây cảnh bằng cách sử dụng các chất điều tiết sinh trưởng nhân tạo, tự nhiên thì chúng ta phải tìm hiểu một cách kỹ càng, sâu sắc về các hormoon sinh trưởng thực vật, đồng thời phải biết và đồng hành cùng với thế giới hoa cây cảnh.

Vũ Ngọc Lan - Bộ môn Sinh lý thực vật - Khoa Nông học