Ngày 21 tháng 12 năm 2024, tại P1108, bộ môn Bệnh cây, khoa Nông học, nhóm nghiên cứu mạnh Bệnh cây tổ chức seminar khoa học tháng 12 với ba nội dung:

Nội dung 1: Ứng dụng kỹ thuật giải trình tự gene thế hệ mới (NGS sequence) để giải trình tự bộ gen hoàn chỉnh của virus khảm lá (Bean common mosaic virus) trên cây đậu đen tại Việt Nam do TS. Nguyễn Đức Huy trình bày.

Bean common mosaic virus (BCMV) thuộc họ Potyviridae, chi Potyvirus, gây bệnh khảm nghiêm trọng trên các cây họ đậu, làm giảm năng suất nghiêm trọng trên toàn thế giới. Trong nghiên cứu này, chúng tôi báo cáo bộ gen hoàn chỉnh của một chủng BCMV phân lập từ lá cây đậu đen biểu hiện triệu chứng khảm nghiêm trọng được thu thập tại Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk, Việt Nam vào tháng 11 năm 2019. Trình tự nucleotide đầy đủ dài 10.063 nt với hàm lượng GC là 42,4%, mã hóa một khung đọc mở (ORF) duy nhất dài 9.669 nt, tạo ra polyprotein gồm 3.222 axit amin. Phân tích BLASTn cho thấy trình tự BCMV này có 99% tương đồng với một chủng phân lập từ Nepal và cho thấy dấu hiệu tái tổ hợp với một chủng từ Trung Quốc trong vùng đầu 5′ của bộ gen. Kết quả này cung cấp thông tin quan trọng về sự đa dạng di truyền của BCMV tại Việt Nam và đóng góp vào cơ sở dữ liệu di truyền toàn cầu.

Nội dung 2: Đánh giá khả năng phòng chống bệnh tuyến trùng nốt sưng hại cà chua (Meloidogyne incognita) bằng nấm đối kháng Trichoderma asperellum do ThS. Nguyễn Thị Thanh Hồng trình bày.

Tuyến trùng nốt sưng Meloidogyne incognita là một trong những loài dịch hại gây hại phổ biến nhất trên cây trồng cạn nói chung và cây cà chua nói riêng. Nghiên cứu này nhằm đánh giá khả năng phòng trừ bệnh tuyến trùng nốt sưng (Meloidogyne incognita) của nấm Trichoderma asperellum trong phòng thí nghiệm và chậu vại. Kết quả cho thấy ở nồng độ dịch bào tử 107 /ml nấm T. asperellum có hiệu quả tốt nhất, làm giảm tỷ lệ nở của trứng tuyến trùng (113 trứng/152 trứng tương đương 25,65%) so với công thức đối chứng ngay sau 24h xử lý dịch bào tử nấm. Đồng thời ở nồng độ này, nấm T. asperellum cũng giết chết ấu trùng tuổi 2 tuyến trùng M. incognita với tỷ lệ chết sau 72h đạt 88%. Nồng độ dịch bào tử 107 /ml của nấm T. asperellum cũng có hiệu quả làm tăng chiều cao (55,7cm) và trọng lượng (46g) cây cà chua so với đối chứng là 48,27cm và 36,43g. Nồng độ này cũng làm giảm số u sưng/ rễ (118,67) và số trứng/túi trứng (154) so với ở công thức đối chứng là 218,33 u sưng và 241,67 trứng/ túi trứng. Kết quả nghiên cứu này cung cấp thêm thông tin về phòng chống bệnh tuyến trùng nốt sưng cây cà chua bằng nấm đối kháng T. asperellum.

Nội dung 3: Cập nhật nguyên tắc sử dụng tên tên khoa học của nấm và virus do PGS. TS. Hà Viết Cường trình bày

1. Thay đổi về nguyên tắc đăt tên khoa học của nấm.  Trước năm 2012, nhiều loài nấm túi (Ascomycota) và nấm đảm (Basidiomycota) có hai tên khoa học, một tên cho giai đoạn sinh sản hữu tính (teleomorph) và một tên cho giai đoạn sinh sản vô tính (anamorph). Hệ thống hai tên khoa học này không thống nhất với hệ thống phân loại sinh học và dễ gây nhầm lẫn. Bắt đầu từ ngày 1 tháng 1 năm 2013, Bộ Qui định  Danh pháp Quốc tế cho tảo, nấm và thực vật (International Code of Nomenclature for algae, fungi, and plants, ICN) đã sửa đổi, theo đó mỗi loài nấm chỉ có một tên chính thức duy nhất “One fungus – one name”. Một ví dụ là nấm đạo ôn lúa. Trước 2012, nấm có 2 tên khoa học là Magnaporthe oryzae (telemorph) và Pyricularia oryzae (anamorph). Hiện nay, tên khoa học chính thức của nấm là Pyricularia oryzae.

2. Thay đổi về nguyên tắc đăt tên khoa học của virus. Trước năm 2023, tên khoa học (tên loài) của virus là tên thông thường (tên virus) bằng tiếng Anh được viết/in nghiêng, ký tự đầu tiên được in hoa. Danh pháp này có nhiều nhược điểm như: (i) là danh pháp tên đơn (monomial) có nghĩa tên khoa học của virus chỉ thể hiện một thứ bậc phân loại ở mức loài (species) và do đó không thống nhất với hệ thống danh pháp tên kép (binomial) trong phân loại sinh vật, (ii) không thể phân biệt được khi đọc tên khoa học của virus và tên thông thường tiếng Anh của virus. Tháng 10 năm 2020, Ủy ban Phân loại Virus Quốc tế (International Committee on Taxonomy of Viruses, ICTV) đã sửa đổi qui định về danh pháp tên khoa học của virus, theo đó tên khoa học của virus là tên kép (binomial) gồm hai từ chỉ hai thứ bậc phân loại là mức chi và mức loài. Tới cuối năm 2023, tất cả các tên khoa học của virus đã được chuyển sang dạng danh pháp tên kép. Một ví dụ là virus khảm lá thuốc lá. Trước 2023, tên virus tiếng Anh là tobacco mosaic virus (TMV), tên khoa học là Tobacco mosaic virus. Từ 2023, tên khoa học của virus TMV được đổi thành Tobamovirus tabaci.
 Nhóm NCM Bệnh cây trong buổi Seminar

Các thành viên tham dự đã thảo luận, trao đổi rất tích cực về kết quả nghiên cứu của các tác giả. Trong đó tập trung vào các biện pháp sinh học an toàn trong phòng trừ thảo luận vể các biện pháp phòng trừ bệnh hại cây trồng hiện đại.