Bưởi (Citrus grandis) là một trong những loài cây ăn quả có múi được trồng khá phổ biến ở nước ta cũng như các nước khu vực châu Á như: Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Philippin,... Tại Hà Nội, bưởi là một trong bốn cây trồng chủ lực nằm trong Đề án phát triển cây ăn quả đặc sản của Thành phố. Theo thống kê của Sở NN&PTNT Hà Nội, diện tích trồng bưởi tại Hà Nội năm 2020 ước đạt 6.743,87ha trong đó diện tích cho sản phẩm chiếm hơn 5.300ha với năng suất trung bình đạt 16,8 tấn/ha và sản lượng lên đến 89.853 tấn, trong đó tập trung tại các huyện Hoài Đức, Quốc Oai, Chương Mỹ, Phúc Thọ, Phú Xuyên. Không chỉ có bưởi Diễn, Hà Nội còn nhiều giống bưởi cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao như: Bưởi đường La Tinh ở xã Đông La, bưởi Quế Dương ở xã Cát Quế, bưởi đường Cát Quế, bưởi đào, bưởi Thồ ở xã Bạch Hạ, huyện Phú Xuyên.
Được xác định là cây ăn quả đặc sản của địa phương, trong những năm qua, giống bưởi Thồ đã được nhân dân trong xã Bạch Hạ trồng nhiều tại địa phương. Đến nay, trên địa bàn xã có trên 150 hộ trồng bưởi với diện tích khoảng 28,7ha, trong đó có 20 hộ trồng với diện tích từ 5 sào đến 1 mẫu. Kết quả nghiên cứu trên cây bưởi Thồ có độ tuổi 10-15 năm trong năm 2019-2020 cho thấy giống bưởi Thồ có một số đặc điểm nông sinh học chính sau: Đặc điểm hình thái tán cây có dạng mâm xôi. Chiều cao cây trung bình khá cao, dao động từ 3,3 đến 5,5m tùy theo độ tuổi từng cây. Cây bưởi Thồ có bộ tán khá rộng và khỏe, đường kính tán trung bình là 7,8m. Chiều dài phiến lá lớn 15,7cm, chiều rộng phiến lá trung bình 8,2cm. Lá có phần eo lá rất nhỏ, chiều dài và chiều rộng là 2,2cm và 1,8cm, phiến lá phẳng, hình dạng đỉnh hơi nhọn, có vết xẻ ở đỉnh. Quả bưởi Thồ có đặc điểm thuôn dài hình bầu dục, vỏ quả khi chín có màu vàng sáng và nhẵn, khối lượng quả trung bình đạt 1,265kg, số quả trung bình là 200-213 quả/cây, năng suất từ 253-269,45 kg/cây. Số hạt/quả trung bình 45 hạt/quả, tỷ lệ phần ăn được trung bình chiếm 56,6%. Độ Brix trung bình đạt 11,1%, vị ngọt thanh. Múi bưởi Thồ khá dễ bóc, độ ráo múi trung bình, tép có màu vàng đậm, vị thơm. Đặc biệt là giống bưởi này có thời gian thu hoạch sớm, trước và sau Tết Trung thu khoảng 10 ngày, cho quả đều không có hiện tượng cách năm. Do chín sớm vào dịp tết trung thu nên giá bưởi Thồ khá cao, khoảng 25.000-35.000 đồng/quả, trung bình mỗi năm có thể thu được từ 5-7 triệu đồng/cây.
|
 |
| |
|
 |
| Đặc điểm quả và múi giống bưởi Thồ |
Tuy nhiên, điểm hạn chế của giống bưởi Thồ là chất lượng quả chưa cao do người dân hiện chỉ áp dụng quy trình trồng chăm bón theo tập quán truyền thống, chưa áp dụng các biện pháp kỹ thuật thâm canh. Bên cạnh đó, diện tích sản xuất cây bưởi Thồ manh mún, nhỏ lẻ, phân tán; chuyển dịch cơ cấu cây trồng chủ yếu là tự phát, tiềm ẩn nhiều yếu tố kém bền vững. Cây bưởi Thồ được trồng phổ biến trong vườn quả của nông hộ với độ tuổi khác nhau, giống và chất lượng giống không đồng đều nên sản phẩm quả không đồng đều về kích thước, màu sắc, hàm lượng dinh dưỡng. Kỹ thuật canh tác còn nhiều hạn chế: bón nhiều phân vô cơ, phun nhiều thuốc hóa học, kỹ thuật bón phân chưa đúng dẫn đến nguy cơ ô nhiễm đất và ô nhiễm nguồn nước, năng suất không ổn định và chất lượng sản phẩm quả chưa cao, trình độ thâm canh của người dân còn thấp, việc áp dụng các tiến bộ kỹ thuật mới vào sản xuất còn hạn chế. Đặc biệt việc bảo quản và tiêu thụ bưởi còn khó khăn. Hiện phần lớn bưởi Thồ được tiêu thụ dưới dạng quả tươi, không qua sơ chế, đóng gói nhãn mác và chủ yếu do nông dân tự tiêu thụ thông qua thương lái.
Để khắc phục tình trạng này, đề tài “Nghiên cứu phát triển giống bưởi Thồ tại huyện Phú Xuyên, Hà Nội” do Học viện Nông nghiệp Việt Nam chủ trì đã tiến hành tuyển chọn được 20 cây bưởi Thồ đầu dòng làm cơ sở cho việc bảo tồn nguồn gen địa phương và nhân giống sản xuất cây con. Đề tài cũng tiến hành nghiên cứu gốc ghép phù hợp cho việc nhân giống bằng phương pháp ghép mắt nhỏ có gỗ cũng như xác định được thời vụ và đường kính cành chiết cho hiệu quả nhân giống cao nhất. Để hoàn thiện quy trình thâm canh, đề tài tiến hành nghiên cứu ảnh hưởng của các loại phân lân, kali cũng như biện pháp đốn tỉa, phòng trừ sâu bệnh hại tổng hợp đến năng suất, chất lượng quả bưởi Thồ. Bưởi Thồ thuộc nhóm bưởi chín sớm nhất do các giống bưởi khác đều chín muộn hơn, vì vậy việc thu hái càng sớm thì giá trị thương mại của quả càng cao, rủi ro về thời tiết, dịch hại càng thấp, tuy nhiên năng suất, chất lượng quả, khả năng tự chống chịu bệnh sau thu hoạch sẽ thấp hơn. Do vậy, đề tài cũng tiến hành xác định thời điểm thu hái thích hợp và nghiên cứu biện pháp bao quả tại đó quả có chất lượng, thời hạn bảo quản lâu nhất và hiệu quả kinh tế ở mức được người tiêu dùng chấp nhận.
|
 |
| Hội đồng bình tuyển cây đầu dòng giống bưởi Thồ tại Bạch Hạ, Phú Xuyên |
Đề tài có nhiệm vụ thuộc lĩnh vực khai thác và phát triển nguồn gen các giống cây bản địa đặc sản, do vậy những nội dung nghiên cứu không đơn thuần chỉ mang ý nghĩa khoa học và kinh tế, mà còn là những cách thức cụ thể, cần thiết để phục hồi và duy trì bảo vệ nguồn gen khỏi nguy cơ bị xói mòn sinh học. Việc kết hợp các kỹ thuật hiện đại, tiên tiến nhất vào nghiên cứu sẽ làm sạch hoá nguồn gen khỏi những bệnh dịch nguy hiểm giúp bảo tồn nguồn gen lâu dài, bền vững. Mặt khác nhiệm vụ còn phối hợp với các cơ quan quản lý, chỉ đạo kỹ thuật địa phương và người dân phát triển nguồn gen trên diện rộng; coi việc phát triển nguồn gen trên diện rộng vừa là khai thác tiềm năng kinh tế, vừa là một hình thức bảo tồn trên đồng ruộng.
|
 |
| Mô hình trồng mới 3ha bưởi Thồ tại huyện Phú Xuyên, Hà Nội |
Đoàn Thu Thủy
Nhóm NCM Công nghệ chọn tạo và phát triển giống cây trồng