Côn trùng và nhện hại là mối đe dọa đáng kể đối với năng suất nông nghiệp trên toàn thế giới. Trong các biện pháp canh tác thông thường, thuốc trừ sâu hóa học thường được sử dụng để kiểm soát các loài gây hại này. Tuy nhiên, những tác động tiêu cực của thuốc trừ sâu hóa học đối với môi trường và sức khỏe con người đã dẫn đến việc tìm kiếm các biện pháp kiểm soát thay thế. Thiên địch, chẳng hạn như ong ký sinh và nhện nhỏ bắt mồi, đã cho thấy tiềm năng to lớn trong việc kiểm soát côn trùng và nhện hại theo cách thân thiện với môi trường.

Bộ môn Côn trùng, khoa Nông học, học viện Nông nghiệp Việt Nam đã có nhiều năm nghiên cứu về việc sử dụng ong ký sinh trong việc kiểm soát quần thể bọ phấn trắng và rệp muội. Những con ong ký sinh này đẻ trứng lên sâu hại, ấu trùng của chúng ăn, phát triển và cuối cùng giết chết sâu hại. Phương pháp này đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kiểm soát quần thể bọ phấn trắng và rệp muội trong nhà kính, giúp tăng năng suất và chất lượng cây trồng.
Trưởng thành ong ký sinh Eretmocerus sp. (A) và ấu trùng bọ phấn bị ong ký sinh (B) 

Nhóm nghiên cứu đã xác định được một số loài ong ký sinh đặc biệt hiệu quả trong việc kiểm soát quần thể bọ phấn trắng và rệp muội. Một trong những loài này là Eretmocerus sp., một loài ong ký sinh nhỏ tấn công ấu trùng bọ phấn trắng bằng cách đẻ trứng vào ấu trùng bọ phấn trắng. Một loài khác, Aphidius sp., ký sinh một số loài rệp muội và đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc kiểm soát quần thể rệp trong môi trường nhà kính.

Nhện nhỏ bắt mồi là một nhóm thiên địch khác đã cho thấy tiềm năng trong việc kiểm soát quần thể dịch hại. Tại Bộ môn Côn trùng, các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu việc sử dụng nhện nhỏ bắt mồi trong việc kiểm soát nhện hại, bọ trĩ và bọ phấn trắng. Một trong những loài nhện nhỏ bắt mồi hiệu quả nhất để kiểm soát nhện đỏ là Phytoseiulus persimilis. Loài nhện bắt mồi này có thể ăn tất cả các pha của nhện đỏ, khiến chúng trở thành tác nhân kiểm soát sinh học tuyệt vời. Ngoài ra, nhóm nghiên cứu đã phát hiện ra rằng một số loài nhện bắt mồi bản địa như Paraphytoseius cracentis có hiệu quả trong việc kiểm soát quần thể bọ trĩ, trong khi Neoseiulus longispinosus có hiệu quả trong việc kiểm soát quần thể nhện đỏ.
Nhện bắt mồi Paraphytoseius cracentis đang tấn công bọ trĩ 

Việc sử dụng thiên địch trong kiểm soát côn trùng và nhện hại là một giải pháp thay thế bền vững và thân thiện với môi trường hơn so với thuốc trừ sâu hóa học. Nghiên cứu được thực hiện bởi bộ môn Côn trùng đã xác định được một số loài ong ký sinh và nhện nhỏ bắt mồi có hiệu quả trong việc kiểm soát quần thể dịch hại. Bằng cách kết hợp những kẻ thù tự nhiên này vào các chiến lược quản lý dịch hại tổng hợp, nông dân có thể giảm sự phụ thuộc vào thuốc trừ sâu hóa học và thúc đẩy sản xuất nông nghiệp bền vững.

 

Nguyễn Đức Tùng

Bộ môn Côn trùng, Học viện Nông nghiệp Việt Nam